Diyarbakır'da Gezilecek Yerler

Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan ve tarihi MÖ 3000'lere kadar uzanan önemli bir şehirdir. Şehir, zengin bir kültüre ve tarihe sahiptir. Diyarbakır surları, camileri ve çarşılarıyla ünlüdür. UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Diyarbakır surları, şehrin en önemli simgelerinden biridir. 5.8 kilometre uzunluğundaki surlar, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait izler taşır.

Diyarbakır'ın Gezilecek En İyi Yerleri

Diyarbakır'da gezilecek başlıca yerler arasında Ulu Cami, İçkale, çarşılar, tarihi köprüler, anıtlar ve Dicle Nehri kıyısı sayılabilir. Diyarbakır aynı zamanda yöresel lezzetleri ve el sanatlarıyla da ünlüdür. Bu yazıda Diyarbakır'ın tarihi ve kültürel açıdan en önemli yerleri ve görülmeye değer özellikleri hakkında bilgi vereceğiz.

Bırkleyn Mağaraları Bırkleyn Mağaraları, Diyarbakır’ın merkezine 90 kilometre kadar uzaklıkta, Lice ilçesinin Abalı köyü yakınlarında bulunur.

Diyarbakır Ulu Camii Diyarbakır Ulu Camii, şehrin merkez ilçesi olan Sur’da yer alır. Bugün Ulu Cami’nin olduğu yerde Mar Toma adında bir kilise olduğu bilinir ancak kilisenin mimari yapısıyla ilgili detaylı bilgi bulunmamaktadır.

Surp Giragos Ermeni Kilisesi Surp Giragos Ermeni Kilisesi (ya da Aziz Kyriakos Kilisesi), Diyarbakır’ın Sur ilçesinde yer alır. Ünlü Dört Ayaklı Minare’nin bir üst sokağında bulunan kilise, 1518 yılında inşa edilmiştir.

On Gözlü Köprü (Dicle Köprüsü) Dicle Köprüsü olarak da bilinen ancak On Gözlü Köprü adı daha da bi’ havalı olan köprü, Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırları içinde yer alır.

Saint George Kilisesi Saint George Kilisesi, Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırlarında İçkale olarak anılan bölgede yer alır. Bu yapı aynı zamanda Kara Papaz Kilisesi olarak da anılır.

Hasan Paşa Hanı Hasan Paşa Hanı, Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırları içinde yer alıyor. Diyarbakır’a gelen turistlerin en yoğun ziyaret ettiği mekânlardan olan Hasan Paşa Hanı, 1573 senesinde Osmanlı’da valilik görevinde bulunan Vezirzade Hasan Paşa tarafından yaptırılmıştır.

Diyarbakır Zinciriye Medresesi Zinciriye Medresesi, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde yer alır. Diyarbakır Ulu Cami’nin bir parçası olan medrese, caminin güneybatısında kalır.

Çermik Kaplıcaları Çermik Kaplıcaları, Diyarbakır’ın merkezine 87 kilometre kadar uzaklıkta bulunan Çermik ilçesi sınırları içindedir.

Malabadi Köprüsü Malabadi Köprüsü, Diyarbakır’ın merkez ilçesi Sur’a 98 kilometre kadar uzaklıkta bulunan Silvan ilçesi sınırlarındadır.

Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi, Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırları içinde yer alır. Ulu Camii'nin arka sokağında bulunan müze, bir diğer Diyarbakırlı şair olan Ahmed Arif için hazırlanan Ahmed Arif Edebiyat Müzesi’nin bitişiğindedir.

Ahmed Arif Edebiyat Müzesi Ahmed Arif Edebiyat Müzesi, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde yer alır. Ulu Camii’nin arka sokağında kalan müze, Diyarbakırlı bir başka şairimiz Cahit Sıtkı için yapılmış olan Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi’nin bitişiğindedir.

Ziya Gökalp Müzesi Ziya Gökalp Müzesi, Diyarbakır’da Sur ilçesi sınırları içinde yer alır. Sosyolog, siyasetçi, şair ve yazar Ziya Gökalp’in 1867 senesinde doğduğu ev, 1806’da inşa edilmiştir.

Behram Paşa Camii Behram Paşa Camii, Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırları içinde yer alır. Diyarbakır Surları’nın Mardin Kapısı yakınlarında bulunan yapıdan Mimar Sinan’ın hayatı ve eserlerinin anlatıldığı Tuhfetül Mimarin adlı eserde bahsedildiğinden, bu cami bir Mimar Sinan eseri olarak kabul edilir.

Meryem Ana Süryani Kilisesi (Mor Yakup Kilisesi) Meryem Ana Süryani Kilisesi, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde yer alır. Ortodoks Süryanilere ait bu kilise, aynı zamanda Mor Yakup Kilisesi adıyla bilinir.

Hazreti Süleyman Camii Hazreti Süleyman Camii (ya da diğer isimleriyle Nâsıriyye Camii, Murteza Paşa Camii, Meşhed Camii veya Kale Camii) Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırları içinde yer alır.

Cemil Paşa Konağı Cemil Paşa Konağı, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde, tarihi Suriçi bölgesinde yer alır. Osmanlı Devleti zamanında valilik görevinde bulunan Cemil Paşa’nın yaptırdığı konağın inşaatı 1887 yılında başlamış ve yaklaşık bir yıl içinde tamamlanmış.

Dengbej Evi Diyarbakır’ın Sur ilçesinin tarihi merkezinde yer alan Dengbej Evi, Kürtçe sözlü edebiyat ürünlerinden stranları dinleyebileceğiniz bir mekân.

Sülüklü Han Sülüklü Han ya da diğer adıyla Kazancılar Hanı, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde yer alır. Diyarbakır’da bulunan yapılarda sıklıkla kullanılan bazalt taşıyla inşa edilmiş olan Sülüklü Han, Hanilioğlu Mahmut Çelebi ve kız kardeşi Atike Hatun tarafından 1683 yılında yaptırılmıştır.

İskender Paşa Konağı İskender Paşa Konağı, Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırlarında yer alır. Diyarbakır’da kahvaltı denince adı çok sık anılan Hasan Paşa Hanı’nın yanı sıra İskender Paşa Konağı da tercih edilebilecek kahvaltı mekânlarından biri olarak karşımıza çıkıyor.

Şeyh Mutahhar Camii (Dört Ayaklı Minare) Şeyh Mutahhar Camii (ya da diğer isimleriyle Şeyh Mattar Camii, Dört Ayaklı Minare, Kasım Bey Camii veya Kasım Padişah Camii), Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırlarında yer alır.

Mesudiye Medresesi Mesudiye Medresesi, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde yer alır. Diyarbakır Ulu Cami’nin bir parçası olan medrese, cami avlusunun kuzeydoğusunda kalır.

Hevsel Bahçeleri 8000 yıllık bir geçmişe sahip olan Hevsel Bahçeleri, Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırları içinde ve Dicle Nehri’nin kıyısında yer alır.

Diyarbakır Arkeoloji Müzesi Diyarbakır Arkeoloji Müzesi, Diyarbakır’ın Sur ilçesi sınırları içinde bulunur. Öncelikle 1934 senesinde Zinciriye Medresesi içinde faaliyete geçen müze, 1985’e gelindiğinde günümüzdeki yerine taşınmıştır.

Keçi Burcu Diyarbakır Surları üzerindeki en eski ve en büyük burç olan Keçi Burcu, şehrin Sur ilçesi sınırları içinde yer alır.

Diyarbakır Surları Diyarbakır’ın simgesi haline gelmiş ve bulunduğu ilçeye adını vermiş olan Diyarbakır Surları, toplam 5 kilometre uzunluğa sahiptir.

Diyarbakır Surları

Diyarbakır'ın en önemli tarihi yapılarından biri hiç şüphesiz surlardır. 5,5 kilometre uzunluğundaki surlar, şehrin etrafını çevreleyen devasa taş duvarlardır. Surların inşası milattan önce 298 yılında başlamış ve 349 yılında tamamlanmıştır. Yaklaşık 2000 yıldır ayakta duran surlar, şehrin tarihini ve kültürünü yansıtması açısından büyük önem taşır.

Roma İmparatoru I. Constantius tarafından inşa edilen surlar, o dönemde Amida olarak bilinen Diyarbakır'ı dış tehditlere karşı korumak için yapılmıştır. Yüksekliği 10-12 metre arasında değişen surların kalınlığı ise 3-5 metre arasındadır. Bazı kısımları hala sağlam durumda olan surlar, günümüzde Diyarbakır'ın sembolü haline gelmiştir. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan surlar, şehri gezen turistlerin mutlaka uğraması gereken yerler arasındadır.

Diyarbakır Ulu Cami

Ulu Cami, Diyarbakır'ın en önemli simgesel yapılarından biridir. 1091 yılında inşa edilmeye başlanmıştır ve mimari özellikleriyle dikkat çekicidir.

Cami, surların hemen dışında konumlanmıştır ve şehrin ana caddesi olan Gazi Caddesi'ne yakındır. Yapımına Selçuklu veziri Malik Şah tarafından başlanmış, daha sonra Artuklu hükümdarı Fahrettin Karaaslan tarafından tamamlanmıştır.

Mimari açıdan dört eyvanlı planıyla Anadolu Selçuklu mimarisini yansıtmaktadır. Ana kubbesi ve dört yarım kubbesi vardır. Kubbeler tuğla malzeme ile inşa edilmiştir. Ayrıca çini süslemeleriyle göze çarpmaktadır. Taç kapısının her iki yanında Selçuklu döneminden kalma aslan heykelleri yer alır.

Ulu Cami, şehrin İslamlaşmasında önemli rol oynamış, yüzyıllar boyu Diyarbakır'daki dini ve sosyal yaşamın odak noktası olmuştur. Günümüzde de özellikle Cuma namazları için yoğun olarak kullanılmaktadır. Tarihi ve mimari özellikleriyle Diyarbakır'ın sembol yapılarından biri olma özelliğini korumaktadır.

Diyarbakır İçkale

İçkale, Diyarbakır'ın en eski yerleşim yerlerinden biridir. MÖ 5000'li yıllara kadar uzanan tarihiyle bölgenin ilk yerleşimcilerine ev sahipliği yapmıştır.

İçkale'nin Tarihi

İçkale, Amida olarak bilinen antik kentin merkezinde yer almaktadır. MÖ 3000'li yıllarda Sümerler tarafından kurulan Amida, daha sonra Asurlular, Persler, Romalılar, Bizanslılar ve son olarak da Araplar tarafından yönetilmiştir. Günümüzde hala surlar, tapınak kalıntıları ve saray gibi tarihi eserler İçkale'de ayaktadır.

İçkale Yapıları

İçkale'de en önemli yapı Diyarbakır Kalesi ve surlardır. UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan 5.8 km uzunluğundaki surlar, Roma ve Bizans dönemlerinden kalma olup, halen ayaktadır. Ayrıca İçkale'de çeşitli camiler, kervansaraylar, hamamlar gibi tarihi yapılar bulunmaktadır.

İçkale Müzeleri

İçkale'deki en önemli müze ise Diyarbakır Arkeoloji Müzesi'dir. 1932 yılında kurulan müzede, bölgenin tarih öncesi dönemlerinden günümüze kadar çeşitli eserler sergilenmektedir. Amida dönemine ait mozaikler, heykeller, yazıtlar müzenin öne çıkan eserleri arasındadır.

Diyarbakır Çarşıları

Diyarbakır'ın tarihi çarşıları, şehrin kültürünü ve geleneklerini yansıtan önemli mekanlardır. Özellikle Bakırcılar Çarşısı, demir işlemeciliği ve bakırcılık sanatının yapıldığı tarihi bir çarşıdır. Burada el yapımı bakır eşyalar ve süslemeler bulabilirsiniz.

Kuyumcular Çarşısı ise altın ve gümüş işlemeciliğinin yapıldığı bir diğer önemli çarşıdır. Burada yöreye özgü altın ve gümüş takıları inceleyebilirsiniz.

Ayrıca Diyarbakır'ın meşhur kahvaltılık ürünleri olan peynir ve bal satan dükkanlar da çarşılarda yer alır. Diyarbakır peyniri ve balı mutlaka tatmalısınız.

Çarşılarda ayrıca yöresel kıyafetler, el işlemeleri, bakır eşyalar gibi hediyelik eşyalar da bulabilirsiniz. Diyarbakır'ın kültürünü yansıtan bu ürünleri alarak evinize bir hatıra götürebilirsiniz.

Diyarbakır'daki Anıt ve Abideler

Diyarbakır'da birçok tarihi ve anıtsal yapı bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi, şehrin kurucusu olan İranlı Sümerlerin MÖ 3 bin yılında inşa ettikleri surlardır. 5,5 kilometre uzunluğundaki surlar, dünyanın en uzun ikinci surlarıdır.

Şehrin kalbinde yer alan Ulu Cami, 639 yılında inşa edilmiştir ve İslam mimarisinin en güzel örneklerinden biridir. Eşsiz taş işçiliği ve süslemeleriyle ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.

İçkale, Diyarbakır'ın en eski yerleşim yerlerinden biridir. MÖ 6 bin yılına dayanan tarihi, höyük şeklindeki yapısı ve surlarıyla şehrin tarihine ışık tutmaktadır.

1535 yılında inşa edilen dört ayaklı Yeni Kapı, Diyarbakır'ın sembol yapılarından biridir. Osmanlı ve Selçuklu mimarisini yansıtan kapı, sanatsal açıdan oldukça etkileyicidir.

Kırmızı renkteki tarihi evleriyle ünlü olan Diyarbakır'da gezilecek çok sayıda tarihi eser bulunmaktadır. Anıtsal yapıları ve tarihi dokusuyla şehir, geçmişten günümüze bir köprü niteliği taşımaktadır.

Mardin Kapı

Mardin Kapı, Diyarbakır surlarında yer alan önemli tarihi kapılardan biridir. 350 yılında Roma İmparatoru II. Constantius tarafından yaptırılan Diyarbakır surlarının bir parçasıdır.

Mimari açıdan oldukça etkileyici olan Mardin Kapı, surların en ihtişamlı kapılarından biri olarak kabul edilir. Yaklaşık 16 metre yüksekliğindeki kapı, sivri kemerli bir girişe sahiptir. Kapının her iki yanında yuvarlak kuleler yer almaktadır. Kulelerde ok ve mızrak atışı için mazgallar bulunur.

Kapının dış cephesi, iç cephesine göre daha sade bir görünüme sahiptir. Taş işçiliği ve süslemeler iç cephede yoğunlaşmıştır. Girişin üstünde yer alan kitabede, kapının 564 (Hicri 1169) yılında Artuklu Hükümdarı Kutbeddin Sökmen tarafından onartıldığı yazmaktadır. Kapı, tarihi dokusu ve görkemli görünümüyle Diyarbakır’ın sembol yapılarından biridir.

Hasan Paşa Hanı

Hasan Paşa Hanı, Diyarbakır'ın en eski ve en iyi korunmuş hanlarından biridir. 1572 yılında Osmanlı valisi Hasan Paşa tarafından yaptırılmıştır.

Hanın mimari yapısı tipik Osmanlı han mimarisine uygundur. İki katlı avlulu bir yapıya sahiptir. Avlunun etrafı revaklar ile çevrilidir. Revakların arkasında odalar yer alır. Odalar ticarethane ve misafirhane olarak kullanılırdı. Hanın avlusunda abdest almak için şadırvan ve avlunun ortasında sekizgen planlı bir çeşme bulunur.

Hanın giriş kapısı sivri kemerlidir ve üzerinde Hasan Paşa'nın tuğrası vardır. Hanın avlu duvarlarında ve odalarında Osmanlı dönemine ait süslemeler görülür.

Hasan Paşa Hanı, yapıldığı dönemden beri kervan yolu üzerindeki konumu sebebiyle önemli bir ticaret merkezi olmuştur. Günümüzde han, müze ve sergi salonu olarak kullanılmaktadır. Diyarbakır'ın tarihi dokusunu yansıtan önemli yapılardan biri olarak ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.

Zerzevan Kalesi

Zerzevan Kalesi, Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde bulunan tarihi bir kaledir. MÖ 3. yüzyılda Roma İmparatorluğu tarafından inşa edilmiştir. Kale, Roma'nın en doğudaki sınırı olan Fırat Nehri boyunca uzanan sınır kalesi sisteminin bir parçasıdır.

Kale, Fırat Nehri kıyısındaki yüksek bir tepede konumlanmıştır. Stratejik konumu sayesinde nehir yolu ile gelen tehditlere karşı Roma topraklarını korumuştur. Zerzevan Kalesi, Roma İmparatorluğu'nun en uzun süre ayakta kalan doğu sınır kalelerinden biridir. MS 7. yüzyıla kadar Roma egemenliğinde kalmıştır.

Zerzevan Kalesi'nin tarihi önemi oldukça büyüktür. Roma dönemi yanı sıra Bizans, Sasani ve İslam dönemlerine ait izler taşımaktadır. Kalede yapılan kazı çalışmalarında çok sayıda tarihi eser ve mimari kalıntı ortaya çıkarılmıştır. Kale günümüzde de etkileyici görünümünü korumaktadır. Diyarbakır'ı ziyaret edenler için kesinlikle görülmesi gereken yerler arasındadır.

Dicle Nehri

Dicle Nehri, Güneydoğu Anadolu bölgesinin en önemli nehirlerinden biridir. Nehir, Diyarbakır şehir merkezinin ortasından geçer ve şehrin önemli bir parçasını oluşturur.

Dicle Nehri boyunca yürüyüş yolları ve bisiklet yolları bulunur. Nehir kıyısında yürüyüş yapmak, şehrin tarihi dokusunu ve doğal güzelliklerini keşfetmek için harika bir fırsattır. Nehirde tekne turları da düzenlenmektedir. Tekneyle nehir turu yaparak şehrin surları ve tarihi yapıları farklı bir açıdan görülebilir.

Dicle Nehri'nde balıkçılık da yaygındır. Özellikle akşam saatlerinde nehir kenarında balık tutanları görmek mümkündür. Nehirde alabalık, sazan, tatlı su kefali gibi balıklar bulunur.

Nehir kıyısında çeşitli festivaller ve etkinlikler de düzenlenmektedir. Yaz aylarında müzik ve su şenlikleri yapılır. Bu etkinlikler Diyarbakır’ın kültürünü ve nehirle olan bağını yansıtır.

Dicle Nehri, Diyarbakır'ın vazgeçilmez bir parçasıdır. Doğal güzelliği, tarihi dokusu ve etkinlikleriyle şehre ayrı bir hava katmaktadır. Diyarbakır’ı ziyaret edenlerin mutlaka uğraması gereken yerlerden biridir.

Diyarbakır Gezilecek Yer Önerileri

Diyarbakır, tarihi İpek Yolu üzerinde yer alan ve birçok medeniyete ev sahipliği yapmış önemli bir şehirdir. 5000 yıllık geçmişiyle adeta açık hava müzesi niteliğindedir.

Şehirde gezilecek birçok tarihi ve kültürel yer vardır. Bunlardan en önemlileri surlar, Ulu Cami, İçkale, Zinciriye Medresesi, Hasan Paşa Hanı, Safa Camii, Nebi Camii ve Hz. Süleyman Camii'dir. Bu yapılar Diyarbakır'ın zengin tarihini ve kültürünü yansıtmaktadır.

Surlar, şehrin tarihi dokusunu koruyan en önemli yapılardandır. Ulu Cami ise Anadolu'nun en büyük selatin camilerinden biridir. İçkale, Bizans ve Osmanlı dönemi kalıntılarını barındırır. Tarihi han, cami ve medreseler şehrin ticari ve kültürel hayatının izlerini taşır.

Diyarbakır'ı ziyaret edecekler mutlaka bu tarihi mekanları görmeli, şehrin eşsiz atmosferini hissetmelidir. Geçmişin izlerini taşıyan sokaklarında kaybolup tarihe yolculuk yapmalıdır.