Doğu Anadolu'daki Doğal Güzellikler
Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir ve ülkenin doğu kesiminde yer almaktadır. Bölge, Doğu Toros Dağları'nın doğusunda kalan yüksek platolar ve vadilerden oluşur. Kuzeyde Kafkaslar'a, doğuda İran sınırına, güneyde Güneydoğu Toroslar'a ve batıda Doğu Toroslar'a kadar uzanır.
Doğu Anadolu Bölgesi'nin en önemli coğrafi özelliği, çok yüksek dağlık alanlara ve volkanik platolara sahip olmasıdır. Bölgedeki dağların çoğu 3000 metrenin üzerindedir ve volkanik dağlar yaygındır. Ağrı Dağı (5137 m), bölgenin ve ülkenin en yüksek noktasıdır. Bölgedeki yüksek dağlar ve ovalar arasında büyük yükselti farkları vardır.
Bölgede karasal iklim hakimdir ve kışları çok soğuk ve kar yağışlıdır. Yazları ise nispeten serin geçer. Yağış miktarı doğudan batıya doğru artar. Bölgedeki akarsular genellikle kısa mesafeli olup, derin vadilere ve şelalelere sahiptirler.
Doğu Anadolu Bölgesi'nin En Önemli Doğal Güzellikleri
Doğu Anadolu, eşsiz doğal güzelliklere ve pek çok endemik türe ev sahipliği yapmasıyla ünlüdür. Dağları, gölleri, şelaleleri, buzul gölleri, yaylaları ve zengin bitki örtüsüyle doğa tutkunlarının ilgisini çekmektedir.
Akdamar Adası Akdamar Adası, Van’ın Gevaş ilçesi sınırları içinde bulunan Van Gölü üzerinde yer alır. Aynı zamanda Ahtamar ve Ağtamar olarak da anılan ada, üzerinde bulunan Ermeni kilisesiyle bilinmektedir.
Karanlık Kanyon Erzincan’ın Kemaliye ilçesi sınırları içinde yer alan Karanlık Kanyon, dünyanın en büyük ve etkileyici kanyonlarından biri.
Saklıkapı Kanyonu Saklıkapı Kanyonu, Elazığ’ın Baskil ilçesindeki Akuşağı Köyü sınırları içinde bulunan bir doğa harikası.
Çarpanak Adası Van Gölü üzerindeki dört adadan biri olan Çarpanak Adası, Van’ın Tuşba ilçesi sınırları içindeki Çitören köyü yakınlarında yer alır.
Girlevik Şelalesi Erzincan il merkezine yaklaşık 35 kilometre uzaklıkta bulunan Girlevik Şelalesi, aynı isimli köyün sınırları içinde yer alıyor.
Tortum Şelalesi Dünyanın en büyük şelaleleri arasında yer alan Tortum Şelalesi, Erzurum’un Uzundere ilçesi sınırlarında yer alıyor.
Muradiye Şelalesi İsmini Bağdat seferine çıkan Osmanlı sultanı IV. Murat’tan alan Muradiye Şelalesi, Van’ın ev sahipliği yaptığı en görkemli doğa harikalarından biri.
Kanispi Şelalesi Kanispi Şelalesi, Van’ın Çatak ilçesi sınırları içinde yer alır. Van’ın merkezine uzaklığı 75 kilometre olan şelale, Çatak ilçe merkezine ise 5 kilometre mesafede bulunur.
Doğu Anadolu'daki Dağlar
Doğu Anadolu Bölgesi'nde birçok yüksek dağ bulunmaktadır. Bölgenin en önemli dağlarından bazıları şunlardır:
Ağrı Dağı
5137 metre yüksekliğiyle Türkiye'nin en yüksek dağıdır. Volkanik bir dağ olan Ağrı, çevresindeki diğer dağlardan yüksekliğiyle ayrılır. Zirvesi daimi karla kaplıdır.
Süphan Dağı
Ağrı Dağı'nın güneybatısında yer alan 4050 metre yüksekliğindeki Süphan, bölgenin ikinci yüksek dağıdır. Zirvesi krater gölü ile kaplıdır.
Tendürek Dağı
Ağrı ilinde bulunan 3550 metre yüksekliğindeki bu dağ, bölgenin önemli zirvelerinden biridir.
Nemrut Dağı
Bitlis'te bulunan 3050 metre yüksekliğindeki bu dağın zirvesi görkemli bir krater gölüne ev sahipliği yapmaktadır.
Cilo Dağı
Hakkari ilinde uzanan bu dağın zirvesi 4136 metredir. Buzullarla kaplı dik yamaçları vardır.
Doğu Anadolu Bölgesi'nin dağları oldukça yüksek ve etkileyicidir. Volkanik yapıları ve buzul örtüleriyle dikkat çekerler.
Doğu Anadolu'daki Göller
Doğu Anadolu Bölgesi'nde birçok göl bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Van Gölü: Türkiye'nin en büyük gölüdür. Van ilinin güneybatısında yer alır. Sodalı ve sığ bir göldür. Kuş cenneti olarak bilinir.
Nemrut Krater Gölü: Bitlis'in Tatvan ilçesinde 2.5 km çapında bir krater gölüdür. Volkanik bir dağın zirvesinde yer alır. Derinliği 80 metredir.
Keban Baraj Gölü: Elazığ ilinde bulunan baraj gölüdür. 675 km2'lik bir alana yayılır. Balıkçılık açısından önemlidir.
Süphan Dağı Krater Gölleri: Muş ilinde 3 adet lav gölü bulunur. Volkanik patlamalar sonucu oluşmuştur.
Nazik Gölü: Tunceli ilinde 2 km çapında bir krater gölüdür. 1.5 km çapında iç gölü vardır. Doğal sit alanıdır.
Haçlı Gölü: Ağrı ilinde küçük bir buzul gölüdür. 3200 metrede yer alır. Mavi ve yeşil tonlarıyla ünlüdür.
Bölgedeki göllerin çoğu volkanik kökenlidir ve eşsiz doğal güzelliklere sahiptir.
Doğu Anadolu'daki Şelaleler
Doğu Anadolu Bölgesi'nde birçok güzel şelale bulunmaktadır. Özellikle yüksek dağların eteklerinde oluşan şelaleler, bölgenin doğal güzelliklerindendir.
Bölgenin en ünlü şelalelerinden biri Tortum Şelalesi'dir. Erzurum'un Tortum ilçesinde bulunan bu şelale, 48 metreden dökülen sularıyla büyüleyici bir görüntü oluşturur. Şelalenin etrafındaki ormanlık alan da oldukça güzeldir.
Bölgedeki bir diğer ünlü şelale ise Karanlık Kanyon'daki şelaledir. Kars'ın Kağızman ilçesinde bulunan bu şelaleye ulaşmak biraz zor olsa da, muhteşem manzarası ziyaretçileri cezbetmektedir. 20 metreden dökülen bu şelale, dar bir kanyonun içinde yer alır.
Ayrıca Bayburt ilindeki Soğanlı Şelalesi, Erzincan'daki Kemaliye Şelaleleri, Ağrı'daki Dim Şelalesi bölgenin görülmeye değer şelaleleri arasındadır. Yüksekten dökülen bu şelalelerin gürül gürül sesleri ve serin suları, ziyaretçilere unutulmaz anlar yaşatmaktadır.
Doğu Anadolu Bölgesi'nde keşfedilmemiş daha nice gizli cennet şelaleler olduğu bilinmektedir. Doğaseverler için bölgedeki şelaleler, vazgeçilmez doğa harikalarıdır.
Doğu Anadolu'daki Mağaralar
Doğu Anadolu Bölgesi'nde birçok ilgi çekici mağara bulunmaktadır. Özellikle karstik yapıdaki kireçtaşı oluşumlarında görülen mağaralar, bölgenin jeolojik yapısını ve tarihini anlamamız için önemli ipuçları sunmaktadır.
Bölgedeki en ünlü mağaralardan biri Erzurum'un Ilıca ilçesinde bulunan ve 2011 yılında ziyarete açılan Ilıca Mağarası'dır. Bu buzullaşmış su mağarası, yaklaşık 510 metre uzunluğunda olup, içerisinde buzullar ve sarkıt ile dikitler bulunmaktadır. Mağaranın iç sıcaklığı yıl boyunca 0-5 °C arasındadır.
Bir diğer önemli mağara ise Erzincan'ın Kemaliye ilçesinde bulunan ve Türkiye'nin en büyük mağaralarından biri olan Karaca Mağarası'dır. Mağara, yaklaşık 15 katlı bir yapıya sahiptir ve toplam uzunluğu 18 km'yi bulmaktadır. İçerisinde devasa boyutlarda dikit ve sarkıt oluşumları yer almaktadır.
Ayrıca Bölgede; Bayındır Mağarası, Sofular Mağarası, Zel Mağarası, İnsuyu Mağarası gibi turistlerin ilgisini çeken birçok mağara daha yer almaktadır. Bu mağaraların her biri, içerdikleri jeolojik ve jeomorfolojik yapılar, damlataşlar ile oluşturdukları görsel şovlarla bölgenin doğal güzelliklerini yansıtmaktadır.
Doğu Anadolu'daki Milli Parklar
Doğu Anadolu Bölgesi'nde çok sayıda milli park bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Nemrut Dağı Milli Parkı
Bitlis'in Tatvan ilçesi yakınlarındaki Nemrut Dağı'nda yer alır. UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan bu milli park, bölgenin en önemli volkanik dağı olan Nemrut Dağı ve gölü etrafındaki alanı kapsar. Zengin bitki örtüsü ve hayvan türlerine ev sahipliği yapar.
Sarıkamış Allahuekber Dağları Milli Parkı
Kars ilinde yer alır. Allahuekber Dağları ve çevresini kapsar. Zengin flora ve faunasıyla dikkat çeker. Çok sayıda endemik bitki türü barındırır.
Yüksekova Yüksekova Yaylası Milli Parkı
Hakkari'nin Yüksekova ilçesi sınırları içinde yer alır. Alpin çayırlar, yüksek zirveler ve buzul gölleriyle ünlüdür. Trekking için elverişli alanlara sahiptir.
Karagöl Sahara Milli Parkı
Muş ilinde bulunur. Farklı jeolojik dönemlerin izlerini taşıyan nadir doğa alanlarından biridir. Volkanik Dağlar, buzul gölleri ve şelaleleri içerir.
Bölgede bunların dışında Ağrı Dağı, Iğdır Korugan Dağları, Kaçkar Dağları gibi çok sayıda milli park yer almaktadır. Doğa ile iç içe olmak isteyenler için eşsiz güzelliklere sahip bu milli parklar mutlaka görülmeye değerdir.
Doğu Anadolu'daki Yaylalar
Doğu Anadolu Bölgesi'nde yaylalar önemli bir doğal güzellik. Yüksek dağların eteklerinde kurulan yaylalar, yaz aylarında serin havanın ve bol otlakların keyfini çıkarmak için idealdir.
Bölgedeki en önemli yaylalar şunlardır:
Erzurum Palandöken Yaylası: Palandöken Dağları'nın eteklerinde 2200 metre yükseklikte kurulu bir yayladır. Alp disiplini sporları için oldukça elverişlidir.
Bayburt Kop Dağı Yaylaları: 2200-2500 metre yükseklikte birbirinden güzel yaylalara sahiptir. Çiçeklerle kaplı geniş meraları vardır.
Ağrı Aladağ Yaylaları: Aladağlar Milli Parkı içinde yer alan yaylaları ile ünlüdür. Çiçekler ve ardıç ağaçlarıyla kaplı manzarası ile ziyaretçilerini büyüler.
Kars Sarıkamış Allahuekber Dağları Yaylaları: Sarıkamış ilçesi yakınlarında 3000 metrenin üzerinde yükselen yaylaları vardır. Yöresel yiyecek ve el sanatları satan köy pazarları bulunur.
Erzincan Kemaliye İliç Yaylası: Ünlü Karasu Çayı'nın kıyısında konumlanmış, eşsiz doğası ile ziyaretçilerini cezbeder.
Bölgedeki yaylalar; temiz havası, rengarenk çiçekleri, şelaleleri ve gür çayırları ile doğa tutkunlarının ilgisini çekmektedir.
Doğu Anadolu'daki Bitki Örtüsü
Doğu Anadolu bölgesi, Türkiye'nin endemik bitki türleri bakımından zengin bölgelerinden biridir. Bölgede yetişen başlıca bitki türleri şunlardır:
Ardıç ağacı: Soğuğa dayanıklı, iğne yapraklı bir ağaç türüdür. Özellikle yüksek rakımlı dağlarda yaygındır.
Sarıçam: Bölgede en yaygın bulunan ibreli ağaç türlerinden biridir. Sarıçam ormanları özellikle Erzurum ve Kars civarında görülür.
Meşe: Özellikle kızılçam, saçlı meşe ve mazı meşesi türleri bölgede yetişir.
Ladik: Yüksek rakımlı alanlarda yetişen bodur ağaçlardır. Yaprakları geniştir ve yazın yeşil, kışın sarı renkte olur.
Alaçalı: Özellikle dağ eteklerinde yetişen, beyaz veya pembe çiçek açan, yüksek boylu bir bitki türüdür.
Yabani gül: Bölgede yaygın olarak yetişen, çiçekleri beyaz veya pembe renkte olan bir çalı türüdür.
Orkide: Nadir bulunan, oldukça değerli, renkli çiçekleri olan bir bitki familyasıdır. Bölgede farklı orkide türleri yetişir.
Mantar: Özellikle ilkbahar ve sonbaharda görülen, yenilebilir türleri olan bir fungus çeşididir. Kırmızı mantar, kara mantar ve sarı mantar yaygındır.
Bölgede bu bitki örtüsü, hayvan varlığı ve biyoçeşitliliğin devamı için oldukça önemlidir.
Doğu Anadolu'daki Hayvan Varlığı
Doğu Anadolu Bölgesi'nde yaşayan başlıca hayvan türleri şunlardır:
Kızıl geyik: Dağlık alanlarda yaşar. Erkeklerinin boynuzları dallıdır. Kışın kar örtüsünün altında beslenir.
Karaca: Orta ve yüksek dağlarda yaşar. Kahverengi postu ve beyaz lekeleri vardır. Kış uykusuna yatar.
Vaşak: Ormanlık alanları sever. Kışın beyaza dönen kürkü sayesinde karla kamufle olur.
Kurt: Sürüler hâlinde dolaşır. Etçil bir hayvandır. Uluma sesleriyle bilinir.
Ayı: Ormanlarda yaşar. Kışın uykusuna yatar. Balık tutmayı sever.
Yaban domuzu: Dağlık ormanlarda yaşar. Otçul bir hayvandır. Burnu hortum gibidir.
Tavşan: Hızlı koşabilen bir hayvandır. Uzun kulakları vardır.
Sansar: Kürkü kırmızımsı-kahverengidir. Ağaçlara tırmanır. Kışın uykuda olur.
Porsuk: Gececil bir hayvandır. Yuvasını ağaç kovuklarında yapar.
Tilki: Kızılımsı postu ve uzun kuyruğuyla bilinir. Zeki ve kurnazdır.
Yılan: Zehirli yılan türleri de bulunur. Soğuğa karşı dirençlidir.
Bölgede yaşayan diğer hayvan türleri arasında keklik, bıldırcın, akbaba, kartal, atmaca, toy, sığın, dağ keçisi, pavi, arıkuşu, kınalı keklik, kerkenez, su samuru, gelincik, sincap sayılabilir.
Doğu Anadolu'daki Doğal Güzellik Önerileri
Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin en fazla doğal güzelliğe sahip bölgelerinden biridir. Bölgede bulunan yüksek dağlar, derin vadiler, buzullar, göller, şelaleler, yaylalar ve zengin bitki örtüsü, bölgenin eşsiz manzaralarına ev sahipliği yapmaktadır.
Bölgedeki doğal güzelliklerin korunması büyük önem taşımaktadır. Maalesef son yıllarda aşırı turizm, plansız kentleşme ve çevre kirliliği bu doğal zenginlikleri tehdit etmektedir. Yerel yönetimler ve halkın bu konuda daha duyarlı olması, doğal alanları ve biyolojik çeşitliliği korumak için daha fazla çaba göstermesi gerekmektedir.
Doğu Anadolu'daki eşsiz doğal güzellikler gelecek nesiller için muhafaza edilmelidir. Bu amaçla daha sürdürülebilir turizm politikaları geliştirilmeli, koruma alanları genişletilmeli ve bilinçli bir çevre anlayışı yerleştirilmelidir. Bölgenin doğal mirası korunarak gelecek kuşaklara aktarılmalıdır.
