İstanbul’un Fatih ilçesine bağlı bir semt olan Samatya, ismini tıpkı komşusu olan Kumkapı semti gibi, bu bölgede bir dönem yoğun şekilde var olan kumlardan almış. Çünkü Samatya kelimesi, Yunancada “kumlu” anlamına gelen “psamathion” kelimesinden türeyerek günümüzdeki halini almış. Esasen Samatya’nın resmi ismi, uzunca bir süredir Kocamustafapaşa. Ancak hem mahalle-semt ayrımı sebebiyle hem de ağız alışkanlığından dolayı İstanbul halkının büyük çoğunluğu bu bölgeyi hâlen Samatya olarak adlandırıyor.
İstanbul’un tarihi dokusunu ve mozaiği andıran sosyokültürel yapısını uzun yıllardan beri korumayı başarmış olan Samatya, 383 yılında kent merkezinin sınırları dışında bulunan ilk manastıra ev sahipliği yapmış. Buradan da anlaşılabileceği üzere, semtin yerleşim tarihi çok eski çağlara dayanıyor. Samatya’nın merkezinde bulunan meydanı semtin kalbi olarak nitelendirmek mümkün. Hatta Nuri Bilge Ceylan’ın birçok ödüle layık görülen Üç Maymun filmi de burada çekilmiş. Meydanın arka sokaklarına girdiğinizde, karşınıza tarihi Rum Ortodoks kiliseleri olan Aya Nikola Kilisesi ve Aya Analipsis kiliseleri çıkıyor. Biraz ileride de bir İtalyan kilisesi var. Çünkü Samatya’nın uzun bir süre boyunca ağırlıklı Levanten nüfusa da ev sahipliği yaptığı biliniyor.
Sulu Manastır olarak da adlandırılan Ermeni Surp Kevork Kilisesi, Aya Menas Kilisesi, Studios Manastırı ve Narlıkapı gibi birçok farklı tarihi yapıyı içinde barındıran Samatya; tarihi çarşısı, balıkçıları ve meyhaneleriyle ün salmış durumda. Hatta semt meydanında her yıl İstanbul Balık Festivali de düzenleniyor.
