Kapıdağ Yarımadası’nın güneyinde ve Balıkesir’in Erdek ilçesi sınırlarında yer alan Kyzikos Antik Kenti, antik dönemden günümüze ulaşan önemli bir yerleşim alanı. Bir zamanlar Marmara Denizi’nde bir ada olan bu kent, günümüzde Düzler Mahallesi’nin çevresindeki zeytinliklerin içine gizlenmiş durumda. Stratejik konumu sayesinde asırlar boyunca Ege ve Karadeniz arasındaki önemli bir ticaret merkezi olan Kyzikos, tarih boyunca birçok farklı medeniyetin radarına girmiş. Tarihçesi M.Ö. 8. yüzyıla kadar uzanıyor ve özellikle Helenistik ile Roma dönemlerinde ticaret, sanat ve kültür başlıklarında ciddi gelişme gösterdiği biliniyor.
Efsanelere göre, Kyzikos’un ismi, Argonautlar efsanesinde adı geçen Kral Kyzikos’tan geliyor. Kralın ölümünden sonra kente bu isim verilmiş. Tarihçi Strabon’a göre, geniş limanları ve stratejik konumu sayesinde Kyzikos, Asya’nın en önemli kentlerinden biri olarak görülüyormuş. Kentin limanları 200’den fazla gemiyi aynı anda barındırabilecek kadar büyükmüş. Kyzikos’un Miletos gibi zengin şehirlerin kolonisi olarak da anıldığını da eklemek gerek.
Kyzikos Antik Kenti’nin en dikkat çekici yapılarından biri, Roma İmparatoru Hadrianus adına inşa edilmiş olan devasa Hadrianus Tapınağı. Antik dünyanın en görkemli tapınakları arasında gösterilen bu yapı, ihtişamlı mimarisiyle kentin dini ve kültürel önemini başarılı bir şekilde yansıtıyor. Kyzikos’ta amfitiyatro, agora, nekropol ve bouleuterion gibi yapıların da bulunduğunu biliyoruz. Ancak bunların yalnızca bir kısmı günümüze kadar ulaşabilmiş ve gün yüzüne çıkarılmaları için gerçekleştirilen kazı çalışmaları 2024 yılında hâlen devam ediyor.
Kyzikos’un tarihinin, büyük depremler ve istilalarla şekillendiğini söylemek mümkün. Özellikle M.S. 6. yüzyılda gerçekleşen büyük bir depremin ardından kent neredeyse tamamen terk edilmiş ve halkın bir kısmı Erdek’e göç etmiş. 13. yüzyılda ise Kyzikos, tamamen tarihe karışmış. Günümüzde sürdürülen kazı çalışmaları ile bu büyük uygarlığın izlerinin ortaya çıkarılması için çaba gösteriliyor. Kyzikos’tan çıkan buluntular, Bandırma Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.
