Kars’ın merkezine yaklaşık bir saatlik sürüş mesafesinde bulunan Boğatepe Köyü, kentin Merkez ilçesi sınırları içinde bulunuyor. Eski ismi Zavod olan bu köy, dünyaca ünlü Kars gravyer peynirinin üretiminin yapıldığı tek köy olma özelliğine sahip. Bu sebeple İsviçre Alplerine çok benzetiliyor ve ülkemizin peynir üretiminde çok önemli bir yer tutuyor. Keza ülkemizdeki ilk ve tek peynir müzesi olan Kars Peynir Müzesi de Boğatepe Köyü’nün sınırları içinde yer alıyor.
Boğatepe Köyü’nün peynir üretimi konusunda nasıl bu kadar gelişmiş olduğunu anlamak için, öncelikle Malakanlar’dan söz etmek gerek. Malakanlar’ın ismi Rusçada süt anlamına gelen “Moloko” sözcüğünden geliyor. Malakanlar 1600’lü yıllarda savaşın ve dinlerin tüm dayatmalarını reddeden bir toplulukmuş. Rusya’da Çar Petro’nun başlattığı 200 günlük süt orucunu ve Çar’ın dini iktidarla dayattıklarını da kabul etmedikleri için, kiliseden aforoz edilmişler. Kilise bu dönemde herkese haftada yalnızca iki kez süt içmeyi emrediyormuş. Malakanlar bunu kabul etmeyip her gün süt içmeyi sürdürünce, kiliseyle ilişkileri tamamen kesilmiş. Hatta onlar, tarihin ilk vicdani retçileri arasında da anılıyor. Dini inanışları gereği ellerine silah almayı ve savaşmayı reddettikleri için, tarih boyunca defalarca kez vatan bildikleri topraklardan sürülmüşler.
Malakanlar, bahsettiğimiz tüm bu sebeplerden ötürü, 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’nın ardından Rus işgaline giren Kars’a sürülmüş. Şehir hayatına alışık olmadıkları için Kars’ta yeni köyler kurmuşlar ve burada yaşayan halka sabanı öküz yerine atla sürmeyi, bostan kullanmayı ve sütten peynir üretmeyi öğretmişler. Tarım ve hayvancılık alanlarında öyle büyük gelişmelere vesile olmuşlar ki, Kars’ın meşhur gravyer ve kaşar peyniri de aslında böyle ortaya çıkmış. Onlardan mandıracılığı öğrenen bölge halkı, ilerleyen süreçte Boğatepe Köyü’nün peynir ve süt üretiminde bir ikon haline gelmesini sağlamış. Malakanlar 1917 Bolşevik Devrimi’nin ardından Kars’tan ayrılmak zorunda kalsa da Boğatepe Köyü’nün ve diğer köylerin faaliyetleri devam etmiş. Köyde 2005 yılından beri ülkemizin ilk peynir müzesi olan Kars Peynir Müzesi, diğer ismiyle Zavot Eko Müze bulunuyor.
