İstanbul’un Fatih ilçesine bağlı Fener semtinde yer alan Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi, Hristiyan Ortodoksluğun en önemli dini merkezlerinden biri olarak kabul ediliyor. Bizans İmparatorluğu döneminden itibaren otorite sahibi olan patrikhane, Doğu Ortodoks Kilisesi'nin merkeziymiş. İstanbul’un fethinin ardından, Fatih Sultan Mehmet patrikhanenin varlığını sürdürmesine izin vermiş ve kuruma geniş yetkiler tanımış. Örneğin, bu dönemde patrik cemaatin hem hukuki hem de dini işlerine müdahale etme yetkisine sahipmiş. Bu yetkiler de Rum Ortodoks cemaatinin haklarını korumak açısından büyük önem taşıyormuş.
Fatih Sultan Mehmet’in çıkardığı fermanla faaliyetlerine özgürce devam edebilen Fener Rum Patrikhanesi, vergiden muaf tutulmuş. Hatta Patrik II. Gennadios’a vezire eşdeğer bir statü de verilmiş. Zaman içinde birkaç kez yer değiştiren kurum, 1400’lerin ikinci yarısında Havariyun Kilisesi’nde faaliyet gösteriyormuş. İlerleyen yıllarda ise güvenlik sebebiyle Pammakaristos Manastırı’na taşınmış. 1586 yılında Pammakaristos Manastırı’nın camiye dönüştürülmesi neticesinde de bugünkü yerine, Fener’deki Aya Yorgi Kilisesi’ne yerleşmiş.
Osmanlı dönemi boyunca Rum Ortodoks cemaatinin dini merkezi olan ve Ortodoks cemaatlerin liderliğini üstlenen patrikhanenin yetkileri, 19. yüzyılda Yunan, Bulgar ve Sırp kiliselerinin bağımsızlıklarını ilan etmesi neticesinde daha kısıtlı hale gelmiş. Günümüzde de hem İstanbul hem de dünya Ortodoksluğu açısından büyük bir önem taşımayı sürdürüyor. Hâlen Ekümenik Patrik Bartholomeos tarafından yönetilen yapı, tüm Ortodoks kiliseleri arasında birleştirici bir role sahip. Ancak kiliselerin iç işlerine müdahale etmiyor.
Bizans dönemine tarihlenen birçok esere ev sahipliği yapan Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi, günümüzde yolu Fener ve Balat civarına düşen turistlerin favori keşif duraklarından biri. Elbette Ortodoks cemaati tarafından da sıklıkla ziyaret ediliyor. Yapının bahçesinde ve avlusunda uzun yıllardır dini törenler düzenleniyor.
