Ebul Hasan-ı Harakani, gerçek ismi Ali Bin Ahmed Cafer olan ve M.S. 963-1033 yılları arasında yaşamış bir evliya. Günümüzde İran’ın Horasan bölgesinin sınırlarında bulunan Harakan Köyü’nde dünyaya gelen Ebul Hasan-ı Harakani’nin Anadolu’ya M.S. 11. yüzyılda gerçekleşen Anadolu akınları esnasında geldiği biliniyor. Çocukluk ve gençlik yıllarında çiftçilik, çobanlık ve kervana yük taşımak gibi işlerle geçimini sağlayan Ebul Hasan-ı Harakani, kendisinden yaklaşık bir asır önce Horasan’da yaşamış olan Beyazıd-i Bestami’nin tasavvuf öğretilerinden çok etkilenmiş. İlerleyen süreçte Bestami dergahında türbedarlık yapmaya başlamış ve zaman içinde döneminin en önemli manevi şahsiyetlerinden biri haline gelmiş.
Hatta Ebul Hasan-ı Harakani’nin ölümünden yaklaşık üç yüz yıl sonra müritlerinden biri tarafından kaleme alınan Nurul Ulum adlı eserin orijinal el yazması versiyonu, günümüzde British Museum’un kataloğunda bulunuyor. Bu eser, Ebul Hasan’ın hayatını anlatan tek orijinal yapıt olma özelliğine de sahip.
1033 yılında Kars’ın Yahnı Dağı’nın eteklerinde Bizans ordusuyla savaşırken şehit düşen Ebul Hasan-ı Harakani, şehadet mertebesine erişen ilk Anadolu evliyalarından biri olmuş. Bunun üzerine Sultan Alparslan 1064 yılında onun için Kaleiçi’ne bir türbe inşa ettirmiş. Ancak 1500’lü yıllarda bu bölgede yaşanan savaşlar ve siyasi istikrarsızlıklar, halkın türbeyi ve Ebul Hasan’ı unutmasına yol açmış. Bu dönemde Kars’ı eyalet merkezi yapmak için Lala Mustafa Paşa komutasındaki 100 bin Osmanlı askerini Kars’a gönderen III. Murat, burada yapılan imar çalışmaları sırasında Ebul Hasan’ın da kabrine ulaşmış. Bunun üzerine Kaleiçi Mahallesi’ne Evliya Cami’yi inşa ettirmiş ve kabir de caminin bahçesine bulunan türbeye defnedilmiş. Evliya Cami 1998 yılında restore edilmiş. Evliyanın türbesi de bu tarihten beri halk tarafından ziyaret edilebiliyor.
