İzmir’in Çeşme ilçesinin merkezinde ve çarşının içinde yer alan Aya (Agias) Haralambos Kilisesi, ilçenin ev sahipliği yaptığı en önemli tarihi yapılardan biri. Mübadele yılları öncesinde Hristiyan Rumların nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu Çeşme, çok sayıda kiliseye ve şapele de ev sahipliği yapıyormuş. 19. yüzyılda 300’e yakın şapel ve 75 kilise bu bölgede yer alıyormuş. Ancak mübadelenin ardından kiliselerden yalnızca birkaçı ayakta kalabilmiş. Aya Haralambos Kilisesi de bunların en ünlüsü.
Aslında bu noktada 18. yüzyıla tarihlenen başka bir kilise varmış ama Mora olaylarının ardından ağır hasar görmüş, ilerleyen süreçte de bakımsızlıktan tahrip olmuş. 1829 yılında da yıkılmış. Çeşme’de yaşayan Rumlar, Çeşmeli Nikalao’nun önderliğinde yeni bir kilise inşa etmişler. 1830 yılında inşa edilen Aya Haralambos Kilisesi, artık ilçe merkezindeki tek kilise olarak varlığını sürdürüyor.
Aya Haralambos Kilisesi’ne ismini veren Aziz Haralambos, Roma İmparatorluğu’nun hükümdar olduğu yıllarda Manisa’da ruhani lider kabul ediliyormuş. Ancak bu dönemde henüz Hristiyanlık kabul edilmediği için, esaret altına alınmış ve ağır işkencelere maruz kalmış. Çeşme Belediyesi’nin restore ettiği kilisenin freskleri, ne yazık ki pek de başarılı şekilde restore edilmemiş. Ancak freskler arasında Hz. İsa tasvirlerini hâlen görmek mümkün. Orta nefteki Meryem Ana freski de varlığını koruyor. Kilisede en dikkat çeken fresk ise apsisin üzerinde yer alan göz tasviri. Bu fresk, kilise cemaatinin her daim Tanrı tarafından izlendiğini, günahtan kaçınılması gerektiğini anlatıyor. Freskler, ünlü ressam I. Sitaras’ın imzasını taşıyor.
Günümüzde Aya Haralambos Kilisesi, Çeşme Belediyesi tarafından sergi ve kermes gibi etkinliklere ev sahipliği yapan bir kültür merkezi olarak kullanılıyor. Ancak özel günlerde Rumlar burada ayin de düzenleyebiliyor.
