Kars’ın Merkez ilçesine bağlı Yusufpaşa Mahallesi sınırları içinde bulunan Eski Vali Konağı, diğer ismiyle II. Vali Konağı, kentin en değerli tarihi yapılarından biri. Gerçi Kars birbirinden kıymetli tarihi yapılarla dolup taştığı için, onları kendi içinde bir rekabete sokmak da anlamsız kalıyor elbette. 1883 yılında inşa edilmiş olan bu tarihi konak, L planlı bir tasarıma sahip. Yapının doğu tarafındaki giriş cephe duvarındaki rölyef ve yalancı sütunda süslemeler göze çarpıyor. Baltık mimari tarzını yansıtan konak, aslında tek katlı olarak tasarlanmış. Ancak günümüzde iki katlı. Dış cephesinde Barok mimari üslubunu yansıtan kartuşlar ve rölyefler de yer alıyor.
Eski Vali Konağı’nın tarihi açıdan büyük önem taşıyan iki farklı özelliği var. Bunlardan biri, 1921 yılında imzalanan Kars Antlaşması’na tanıklık etmiş olması. Ayrıca, I. Dünya Savaşı’ndan sonrasına ve İngiliz işgali başlamadan bir süre önceye denk gelen süreçte, bu konak Cenub-i Garbi Kafkas Hükümet-i Cumhuriyesi’ne, diğer ismiyle Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti’ne de ev sahipliği yapmış. Cumhuriyet’in ilanından sonra ise Vali Konağı’na dönüştürülmüş.
Gelelim bu tarihi konağın kim tarafından ve nasıl inşa ettirildiğine: Yaklaşık kırk yıl süren Rus işgali devam ederken, kentte Rusların tekeline aldığı gıda ticaretine dair söylentiler yayılmış. Bu söylentilere göre, Rus tüccarlar yağ ve şekere domuz yağı katıyormuş. Kentteki Müslüman nüfus bu söylentiler sebebiyle Rus tüccarlardan alışveriş yapmaktan vazgeçince, Erzurumlu bir tüccar kendi memleketinden Kars’a envai çeşit gıda ürünü getirmeye başlamış. Müslüman nüfusun tamamı ondan alışveriş yaptığı için de kısa sürede zengin olmuş ve böylece bu tarihi konağı inşa ettirmiş.
