Şanlıurfa’nın Eyyübiye ilçesinde yer alan Mevlid-i Halil Külliyesi, Hz. İbrahim Mağarası ve Mevlid-i Halil (Dergâh) Camii mekânlarını içerir.
Günümüzde Şanlıurfa olarak anılan şehrimizde vakti zamanında hüküm süren kral Nemrut, bir rüya görmüş ve rüyası o sene ülkesinde doğacak bir erkek çocuğun, halkının inancını değiştireceği şeklinde yorumlanmıştır. Başka bir rivayete göre ise kâhinler böyle bir tahminde bulunmuştur. Bunun üzerine Nemrut, şehrin tüm erkeklerini başka bir yere göndertmiş, erkeklerin eşleriyle birlikte olmalarını yasaklamış ve doğacak çocukların ise büyümelerine izin verilmeden katledilmesini emretmiş. Nemrut’un yardımcısı olan Âzer isminde bir adam ise kral kendisine güvendiğinden şehirde kalmış. Kralın emrine karşın eşiyle birlikte olan Âzer, karısı hamile kalınca onu başka bir şehre götürüp orada bırakmış. Bir mağarada kalan kadın, çocuğu İbrahim’i de burada doğurmuş. Hazreti İbrahim’in doğduğu bu mağara, bugün Hazreti İbrahim Mağarası olarak anılır. Mağaradaki suyun farklı hastalıklara şifa olduğuna inanılır.
Hz. İbrahim’in bu mağarada doğmuş olması sebebiyle, mağaranın yanı başına yapılan camiye de “kutlu doğum” anlamına gelen “mevlid” kelimesi kullanılarak Mevlid-i Halil Camii denmiştir. Aynı zamanda Dergâh Camii olarak anılan yapı, kaynaklara göre öncelikle tapınak, daha sonra ise havra ve kilise olarak kullanılmıştır. Bu yapılar zamanın etkisiyle yıkılıp tekrar inşa edilmiştir. Bu alanda yaptırılan en son bina ise 1523 tarihli cami olmuştur. En son 1951 yılında restorasyon geçiren Mevlid-i Halil Camii içinde Hazreti Muhammed’in (SAV) sakalının bir teli sergilenir.
