Gaziantep’in Yavuzeli ilçesine bağlı Kasaba Mahallesi’nin sınırları içinde bulunan Rumkale, Fırat Nehri ile artık var olmayan Merzimen Çayı’nın buluştuğu noktadaki bir tepenin üzerine kurulmuş. Kent merkezinden 62 kilometre uzaklıktaki kalenin ismi bazı kaynaklarda Hromgla olarak da geçiyor. Rumkale’ye ister Kasaba’dan kara yoluyla, isterseniz de Halfeti’den kalkan tekne turlarıyla ulaşım sağlayabiliyorsunuz. Fakat kara yoluyla seyahat etmeyi tercih edenlerin, göz alıcı doğa manzaraları eşliğinde geçse de epey uzun süren bir trekking yolculuğunu göze alması gerekiyor. Eğer kondisyonunuza güvenmiyorsanız tekne turuna katılmak sizin için daha doğru bir seçim olabilir. Fakat elbette tercih sizin.
Rumkale’de Geç Roma ve Orta Çağ dönemlerine tarihlenen mimari kalıntılar var. Kaleyi gezdiğiniz takdirde Barşavma Manastırı ve Aziz Nerses Kilisesi başta olmak üzere birçok farklı yapının, kuyuların, hendeklerin ve su sarnıçlarının kalıntılarını görebiliyorsunuz. Rumkale Hristiyanlığın yayılması sürecinde oldukça önemli bir rol oynamış. Çünkü Hz. İsa’nın havarilerinden biri olan Yohannes’in Roma döneminde buraya geldiği ve yerleştiği biliniyor. Hatta rivayete göre Yohannes, İncil’in bir nüshasını buradaki bir mağaraya saklamış. Daha sonra kopya buradan alınmış ve Beyrut’a götürülmüş.
Rumkale günümüzde kaderine terk edilmiş durumda ama çökmüş tünelleriyle, birkaç yüzyılı geride bırakmış taş kemerleriyle, terk edilmiş konaklarıyla ve kale surlarıyla hâlen çok etkileyici bir görünüme sahip. Burada keşif yaparken dikkatli olmakta da yarar var. Çünkü özellikle kalenin arkasında kalan yıkıntılar sarp kayalıkların üzerine dağılmış durumda ve yıkılma tehlikeleri de söz konusu. Yedi bin yılı aşkın süredir ayakta kalmayı başaran bu tarihi kalenin çevresinde çok sayıda mağara ev de bulunuyor. Tekne turlarına katıldığınız takdirde Birecik Barajı sebebiyle sular altında kalan köyleri de görebiliyorsunuz.
